Η λατρεία του Απόλλωνα στην αρχαία Κυνουρία είχε πρωτεύουσα σημασία. Ο Απόλλωνας εμφανίζεται με δύο κυρίως προσωνυμίες ως Απόλλων Τυρίτας και ως Απόλλων Μαλεάτας (αλλά και ως Πυθαιεύς και Λιθήσιος).
Στο ιερό του Απόλλωνα Τυρίτα, στην κορυφή του Προφήτη Ηλία Μελάνων αποκαλύφθηκαν τετράγωνος βωμός και αναλημματικός τοίχος του 4ου αι. π.Χ.
Η πλειονότητα των αναθημάτων ανήκει στην αρχαϊκά χρόνια.
Σε χάλκινο αγαλμάτιο ταύρου υπάρχει η επιγραφή ΑΠΕΛΟΝ ΚΛΕ, σε χάλκινη λεοντόσχημη πόρπη ΑΠΟΛΟΝΟΣ ΕΜΙ, σε χείλος χάλκινης φιάλης ΑΠΕΛΟΝ ΤΥΡΙΤ[ΑΣ].
Σε αγγείο (λακωνική κύλικα) είχε χαραχτεί η επιγραφή [ΕΥΓ]ΕΙΤΟΝΙΔΑΣ ΑΝΕΘΕΚΕ ΤΟΙ ΑΠΟΛΟΝΙ ΠΑΡ ΔΟΡΙΕΟΣ ΔΟΡΟΝ.
Από το ίδιο μάλλον ιερό προέρχεται και ένα χάλκινο ανδρικό αγαλμάτιο με επιγραφή ΑΠΕΛΟΝ ΤΥΡΙΤΑΣ.
Η μορφή παριστάνεται σε οκλάζουσα στάση, όπως όταν αρμέγουν τα πρόβατα, με ένα δερμάτινο δοχείο κρεμασμένο ανάμεσα στα γόνατα, με τη βοήθεια ιμάντων που σχηματίζουν θηλιές, και ένα δισκάριο με χαρακτή επιγραφή στην περιφέρεια ΜΕΛΑΣ Μ’ ΕΝΙΚΕ ΠΥΘΑΙΕΙ...
Η λατρεία στο ιερό του Τυρίτα άρχισε τον 8ο αι. π.Χ. και ήταν πιο έντονη τον 7ο, 6ο και 5ο αι. π.Χ. με μια αναλαμπή τον 4ο αιώνα. Ο Τυρίτας ήταν πιθανότατα μια παλαιά τοπική θεότητα που βοηθούσε στην παραγωγή γάλακτος και τυριού, αλλά στο πέρασμα του χρόνου ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα κρατώντας το παλιό όνομα ως επίθετο.
Το ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα βρισκόταν στο Δ-ΒΔ άκρο του Κοσμά, όπου σήμερα βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας.
Ανάμεσα στο πλήθος των ευρημάτων, ξεχωρίζουν ένα χάλκινο αγαλμάτιο πολεμιστή με την επιγραφή ΧΑΡΙΛΟΣ ΑΝΕΘΕΚΕ ΤΟΙ ΜΑΛΕΑΤΑΙ.